در درس ششم با چهار نوع ضمیر آشنا می شویم.

نکته ها

(شاهَدْتُک        عَلَیکَ   أخوکَ)

?نکته  1: ترجمه ی ضمایر متصل به سه قسم کلمه یا( ضمیر متصل نصب و جر) را می توان

 با ترجمه ی ضمایر منفصل یکی دانست. این ضمایر به هر سه نوع کلمه متّصل می شوند. مثال:

شاَهَدتُ + ـکَ = شاهَدتُکَ: تو را دیدم

عَلَی + ـکَ     = عَلَیکَ :    بر تو

أخو + ـکَ     = أخوکَ :   برادر تو 

ـهُ       ـهِ               

ـهُما    ـهِما

ـهُم     ـهِم

ـهُنَّ     ـهِنَّ

نکته2: هر گاه ضمایری مانند إیّاک در اوّل جمله بیایند؛

ترجمه فارسی را با «فقط» یا «تنها»  شروع    می کنیم. 

? إیاکَ نعبُدُ? : فقط تو را می پرستیم. یا تنها تو را می پرستیم.

نکته3: ضمایرمتصل منصوبی ومجروری هرگاه این ضمایر به فعل متصل شوند

منصوبی ومفعول محلا منصوب میباشند   ضَرَبَه   یضربونَه

وهرگاه این ضمایر به اسم وحرف متصل شوند مجروری هستند

به اسم نقش مضاف الیه دارند وبه حرف مجرور به حرف جر میباشند     کتابَه           فیه

نکته5: ضمیر  ی هرگاه این ضمیر به فعل متصل شود باید قبل از آن حرف نون (ن) بیاید

ضَرَب+ی= ضَرَبنی

نکته6:ضمیر  (نا) این ضمیر هم درضمایر متصل مرفوعی است

وهم منصوبی مجروری است برای شناخت آن باید به قبل آن نگاه کنیم

 اگر ساکن بود مرفوعی وفاعل است و اگرقبل آن متحرک باشد مصوبی ومفعول به است

ضَرَبºنا           ضَرَبَنا    اولی مرفوعی ودومی منصوبی است

ضمایر متصل فاعلی

ضمایر متّصل فاعلی چسبیده به فعل ماضی، مضارع و امر است؛ البتّه بعضی فعل ها ضمیر متّصل فاعلی ندارند بلکه ضمیر مستتر (یعنی پنهان ) دارند.

ضمایر متّصل فاعلی عبارتند از :

 ( ا، و، نَ، تَ، تُما، تُم، تِ، تُما، تُنَّ، تُ، نا، ى )

برای اینکه بهتر ضمایر متّصل فاعلی را بشناسیم و از طرفی بدانیم کدام فعل ها ضمیر متّصل فاعلی  ندارند بلکه ضمیر مستتر دارند؛ به جدول زیر توجّه  کنید:

ماضی	مضارع	امر
فَعَلَ    ضمیر مستتر هوَ	یفعَلُ      ضمیر مستتر هو
فَعَلـا             ا	یفعَلـانِ              ا
فَعَلوا            و	یفعلونَ              و
فَعَلَتْ  ضمیر مستتر هىَ	تَفعلُ     ضمیر مستتر هىَ
فَعَلَتا           ا	تَفعلـانِ               ا
فَعَلْنَ           نَ	یفعَلْنَ               نَ
فَعَلْتَ          تَ	تَفعَلُ     ضمیر مستتر أنتَ	اِفعلْ    ضمیر مستتر أنتَ
فَعَلْتُما          تُما	تَفعلـانِ              ا	اِفعَلـا              ا
فَعَلْتُم           تُم	تَفعَلونَ             و	اِفعَلوا              و
فَعَلْتِ           تِ	تَفعلیـنَ              ى	اِفعَلى              ى
فَعَلْتُما           تُما	تَفعلـانِ              ا	اِفعلـا               ا
فَعَلْتُنَّ           تُن	تَفعَلْنَ              نَ	اِفعلْنَ             نَ
فَعَلْتُ           تُ	أفعَلُ       ضمیر مستتر أنا
فَعَلْنا            نا	نَفعَلُ     ضمیر مستتر نحن

خوب است بدانیم، فعل مضارع ( در حالتی که حروفی مانند لای نهی قبل از آن نباشند) مرفوع است یعنی آخرش  یا ُ دارد مانند یفعلُ، تفعلُ، أفعلُ، نفعلُ  و یا « نون عِوَض رفع» دارد. (یعنی نونی که به جای ُ آمده ) مانند: یفعلانِ، یفعلونَ، تفعلانِ، تفعلینَ، تفعلونَ.

امّا نون، در صیغه های جمع مؤنّث ( یعنی  صیغه های شماره 6 و 12) نون فاعلی است نه نون عوض رفع. به همین سبب هنگام ساختن فعل امر و نهی نون جمع مؤنّث حذف نمی شود.

نون وِقایة

هنگام اتصالِ فعل به ضمیرِ «ى» برای آسانی تلفّظ، حرفِ نونی میانِ فعل و  ضمیر «ى» می آید که به آن نون وقایه می گویند. مثال:

ضَرَبَ  + ى = ضَرَبَنـى : مرا زد           عَلَّمَ + ى = عَلَّمَنـى: به من یاد داد.

اِسألوا + ى = اِسألونـى: از من بپرسید.   یعْرِفُ + ى = یعْرفُنـى: مرا می شناسد.

توجّه :

توجّه  کنیم کلمه را با دقّت بخوانیم وگرنه دچار خطا می شویم. مثال:

نَصْرُنا: یاری ما/ نَصَرْنا: یاری کردیم/ نَصَرَنا : ما را یاری کرد.